Van 1 t/m 21 februari brengt de bibliotheek het werk van boekenontwerper en typograaf Gert Dooreman onder de aandacht. Vandaag geven we een aantal tips om je eigen typografische kwaliteiten op te krikken.
Onze expo bestaat uit een zesledige boekenstand die de hele carrière van Gert Dooreman overspant. Tientallen titels waarvan Dooreman de boekverzorging deed, liggen in de kijker. Omdat vooral die mooie
covers in het oog springen, zouden we bijna vergeten dat Dooreman vanaf de jaren negentig steeds meer door uitgevers werd ingehuurd om naast het boekomslag ook het
binnenwerk van de boeken te ontwerpen. Het binnenwerk, dat wil zeggen: de typografering van de tekst binnenin, het verzorgen van de bladspiegel en het ontsluiten van de inhoud via een elegante inhoudstafel.
Vooral wie het binnenwerk van Dooremans boeken bestudeert, kan
veel leren om er zijn eigen teksten attractiever te laten uitzien.
Typografie belangt immers iedereen aan. Het doel van typografie is drieledig. Ze wekt
interesse om een tekst te lezen door deze aantrekkelijk op te maken. Daarnaast bevordert ze de
leesbaarheid van de tekst, door te zorgen voor een aangename bladspiegel en een zichtbare, consistente structuur. Tot slot geeft typografie de lezer hints die
de richting en het tempo van het lezen bepalen. Een consistente opmaak met kopjes en insprongen helpt de lezer om een tekst selectief of raadplegend te lezen, als hij dat wil.
Hoewel het leuk is om algemene regels met de voeten te treden, zijn er proefondervindelijk een aantal
aanbevelingen ontstaan over wat een
goed typografisch werkstuk is. We zetten er enkele op een rij en illustreren een en ander met onvervalste Dooreman-layouts.
* Ook teksten hebben maar drie tot vijf seconden om een eerste impressie te maken. Schrikt de eerste indruk de lezer af, dan is het meteen de enige indruk die een tekst zal maken.
* Zorg voor een korte titel die meteen fascineert. Zes woorden is ideaal.
* Gebruik één logo, één grote foto of één stevige titel als blikvanger; meerdere blikvangers neutraliseren elkaar.
* Maak je regels niet te breed. Zeker op A4-formaat is de verleiding daartoe groot. Als leidraad voldoet een regellengte van 10 à 12 woorden of een letteraantal tussen de zestig en zeventig tekens.
* In het verlengde daarvan: links uitlijnen is verre te verkiezen boven uitvullen, zeker bij smalle kolommen tekst. Uitvullen zorgt voor lelijk gapende witruimtes ('
rivers') tussen de woorden.
* Een lettergrootte van 10 of 11 pixels maakt een professionelere indruk dan het aantal pixels dat iedereen gebruikt, 12. Een interlinie (de afstand tussen de regels, in MS Word Alinea / Inspringen en afstand) van 1,2 of zelfs 1,4 maakt een tekst aangenamer om te lezen dan de standaardinterlinie 1.
uit: Het gewichtige lichaam, Museum dr. Ghislain Gent (2010)
* Spring royaal om met witruimte tussen de verschillende tekstelementen. En wees consequent in het gebruik. Zet geen tussentiteltjes in het midden van een blok witruimte, maar laat de titel aansluiten bij het tekstgedeelte waarbij het hoort.
* Vaak over het hoofd gezien: zorg dat titels en tekstblokken niet zweven maar mooi uitgelijnd worden ten opzichte van elkaar (zoals in het voorbeeld hierboven). Gebruik hulplijnen of een raster. Ontwerp je een webpagina, gebruik een tool als
Gridfox.
* Maak lange teksten leesbaar door inzetjes te plaatsen met pakkende citaten uit de tekst. Zet deze citaten in een grotere letter dan de broodtekst.
* Ieder lettertype heeft een eigen uitstraling. Kies de juiste letter voor de juiste gelegenheid. Omdat ze door iedereen worden gebruikt, maken Times New Roman of Arial een troosteloze indruk.
* Vergeet niet dat je afgezaagde lettertypes een originele twist kan geven door te spelen met de
spacing (de afstand tussen de letters binnen in een woord, in MS Word onder Lettertype / Afstand en positie). Trek de letters lichtjes uit elkaar, en het lettertype wordt voor de ongeoefende kijker haast onherkenbaar.
* Gebruik nooit Comic Sans, imitatiehandschriften (zoals Brush Script) en gotische letters, tenzij voor een persiflage.
* Een lettertype dat niet leesbaar is, is geen lettertype.
uit: Seizoensbrochure 1998-1999, Het Toneelhuis (1998)
* De reeks wetenschappelijke studies over wat leesbaarder is —
schreefletters of schreefloze letters — is schier eindeloos,
zonder duidelijke winnaar. Dus is vooral de plaatselijke traditie bepalend: in Europa kiest men op papier eerder voor een schreefletter dan een schreefloze; in Amerika worden beide meer door elkaar gebruikt. Op internet zie je vaker de schreefloze letter. Beperk je je tot de bekende lettertypes, dan kan je eigenlijk weinig verkeerd doen.
* Gebruik meer dan één lettertype om structuur aan te brengen in een tekst. Bij voorkeur twéé lettertypes. Nooit meer dan drie. De meeste typografen combineren een schreefloze letter voor de titels met een schreefletter voor de broodtekst.
* Breid, om een gesofisticeerde indruk te maken, je collectie standaarlettertypes in MS Word uit met een paar smaakvolle alternatieven. Op internet kan je veel gratis lettertypes downloaden, maar meestal betreft het onbruikbare fantasieletters. Smashing Magazine bood enkele jaren geleden
40 mooie lettertypes aan. De echte klasbakken, de lettertypes met stamboom zoals de Futura, Helvetica, Gill Sans of Sabon, daar betaal je een prijs voor.
* Spring spaarzaam om met vetjes en cursiveringen om tekstgedeelten te benadrukken. Gaat het om lange stukken tekst die in het oog moeten springen, gebruik dan liever een ander kleur of een ander lettertype. Houd ook hier mate.
* Toon een beetje typografische liefde en gebruik voor terloopse gedachten in een tekst een echt beletselteken (—) in plaats van een koppelteken (-).
* Tik eerst alles uit en breng daarna reliëf (vetjes, cursiveringen) aan in de tekst. Zo behoud je het overzicht.
* Smaakvol kleurgebruik maken een opmaak extra feestelijk. Met zwart en wit en één expressief steunkleur (rood, blauw) zit je altijd goed.
* Is in kleur afdrukken niet mogelijk, vergeet dan niet dat je prachtige dingen kan doen met verschillende grijswaarden.
* Met meerdere kleuren (zoals op affiches) ligt steeds het gevaar op de loer dat kleuren met elkaar vloeken, of dat kleuren juist te weinig met elkaar contrasteren (en bijvoorbeeld een gekleurde tekst op een gekleurde achtergrond onleesbaar maken). Gebruik een tool als de
Color Scheme Designer om te bepalen welke kleuren bij elkaar passen.
[Bron: diverse Engelstalige tips & tricks-sites uit de designwereld, en het uitstekende Letterfontein]
Nieuwe afspraak vrijdag. Dan vertellen we de straffe verhalen achter de lettertypes in je tekstverwerkingsprogramma.
_
-
