Vera Hoorens schrijft een boek over Jan Wier

Geen jaar zonder boekvoorstelling in de bibliotheek. Met gepaste trots mochten we zaterdag auteur en hoogleraar met Wevelgemse roots Vera Hoorens ontvangen. Voor een volle zaal kwam ze Een ketterse arts voor de heksen voorstellen. Het boek is de bewerking van het proefschrift waarmee Hoorens haar doctoraat in de letteren aan de Rijksuniversiteit Groningen behaalde, een biografische studie over de eigenzinnige zestiende-eeuwse arts Jan Wier.


Vera Hoorens (1963) was achtereenvolgens universitair docent aan de Rijksuniversiteit Groningen en universitair hoofddocent aan de Universiteit van Tilburg. Tegenwoordig is ze hoogleraar sociale psychologie aan de Katholieke Universiteit Leuven. Eerder publiceerde ze de romans Het asgrauwe licht, De eekhoornval en de thriller Het recht op de eerste nacht. Een ketterse arts voor de heksen is haar eerste non-fictieboek en meteen een klepper van formaat.

Het was op een hooglerarenfeestje in Tilburg dat Vera in de ban raakte van Jan Wier, de Nederlandse arts naar wie ook het psychiatrisch ziekenhuis van de stad genoemd werd. Het idee voor een heus boek zou nog vijf jaar rijpen, ook al omdat drie andere auteurs aan een Wier-biografie begonnen waren. Toen deze een voor een afhaakten — te grote klus — greep Vera haar kans: het begin van een "buitenechtelijke relatie met iemand die al vierhonderd jaar dood is, mét medeweten en goedkeuring van mijn man".

Nog eens vijf jaar later ligt Een ketterse arts voor de heksen in de winkel. Zaterdag werd het boek feestelijk gepresenteerd in de bibliotheek, met medewerking van de culturele raad en het Wevelgemse gemeentebestuur. Een honderdtal aanwezigen werd verwelkomd door Lobke Maes, schepen van cultuur. Daarna schetste Willy Spillebeen kort een beeld van de zestiende eeuw. Spillebeen is zelf de auteur van een kloeke roman over een zestiende-eeuwse humanist, Ogier van Busbeke. Hij maakte van de gelegenheid gebruik om de Vlaamse katholiek Van Busbeke af te zetten tegen de Nederlandse lutheraan en later calvinist Wier. Waarna Vera zelf het woord nam.

Op de flaptekst van Een ketterse arts voor de heksen wordt Jan Wier omschreven als 'een van de uitzonderlijkste figuren' van de zestiende eeuw. Als tegenstander van de heksenvervolging en pleitbezorger van de rechten van gevangenen geldt hij als voorloper van de psychiatrie en als verdediger avant la lettre van de mensenrechten. Daarnaast publiceerde hij op grond van zijn ervaringen in de hoogste kringen over zeldzame ziektes, bezeten vrouwenkloosters, seksueel misbruik, Faust en de rattenvanger van Hamelen.

Over zijn persoonlijke leven was tot nu toe weinig bekend. Een ketterse arts voor de heksen schetst het kleurrijke leven van deze zestiende-eeuwse geleerde tegen de achtergrond van godsdiensttwisten, oorlogen, nieuwe ziektes, wetenschappelijke conflicten en heksenprocessen. Voor haar uitvoerig gedocumenteerde boek bestudeerde Vera Hoorens talloze brieven en zeldzame boeken, ontdekte ze een onbekend werk van Wier, reisde ze in zijn spoor en vond ze uiteindelijk zijn graf in een Duitse kerk.


Maar liever dan een geschiedenislesje te geven, koos Vera er zaterdag voor om in te gaan op de geneugten en de teleurstellingen bij het schrijven van een biografie. In een helder opgebouwde causerie legde ze uit hoe haar romantische schrijversopvattingen stuk voor stuk een deuk kregen. Een huisje huren speciaal om te schrijven zat er bijvoorbeeld niet in: het gezin wenkte en Vera kreeg heimwee. Schrijven gebeurde daarom vaak tijdens gestolen uurtjes en op vakantie met Intersoc — waarbij de plaatselijke ober eerst overtuigd moest worden dat ze écht geen hotelinspecteur was.

Vera vertelde ook met smaak over de technische obstakels tijdens haar research. SABAM deed moeilijk over een Duits portret van Wier. Een collega-onderzoeker weigerde alle medewerking — tot zover het ideaal van vrije wetenschappelijke uitwisseling. Erfgenamen van Wier gingen koppig op een kist met interessante brieven zitten. Een promotor aan de KULeuven ontstak in woede toen Vera het plagiaat van een student aantoonde. Wier schreef zoals het een humanist betaamt in het Latijn, zodat de biografe haar middelbareschoollatijn moest ophalen. Om nog maar te zwijgen van de onleesbare zestiende-eeuwse handschriften die op ontcijfering wachtten. Google digitaliseerde tal van nuttige werken — toen Vera het grote opzoekwerk al achter de rug had.

Haar uitgever vond ze wél via een gelukkig toeval. Toen Vera tijdens een ontmoeting met auteur A.F.Th. van der Heijden hoog opgaf over diens Schervengericht, trok dat de aandacht van uitgever Mai Spijkers ("Wie is die gekke Belgische?"). De twee raakten al snel aan de praat; de rest is geschiedenis. Een ketterse arts voor de heksen verschijnt bij het prestigieuze huis Bert Bakker, een Nederlandse uitgever met een traditie van goed geschreven historische boeken voor een groot publiek, denk aan het werk van Frits van Oostrom en Herman Pleij.

Met zichtbare spijt deelde Vera tot slot mee hoe ze een passage in het tv-programma De Wereld Draait Door is misgelopen. De publicatie van haar biografie viel net in het zomerreces van presentator Matthijs van Nieuwkerk. Geen duizend verkochte exemplaren extra dus, en geen onderonsje met de knappe Matthijs.

Ach, een boekpresentatie in de Wevelgemse bib is een goede tweede. Het publiek reageerde trouwens heel warm op de causerie van Vera. Na het slotwoord door Pierre Vander Stichele, voorzitter van de Wevelgemse culturele raad, werd er een receptie aangeboden door het gemeentebestuur. Kartonnen dozen met boeken werden aangerukt. Die vonden gretige afnemers.

Beluister hier het interview met Vera Hoorens op Radio 1.


V.l.n.r.: Willy Spillebeen, Lobke Maes, Vera Hoorens, Koen D'haene (bib) en Pierre Vander Stichele